Những truyện ngắn nổi tiếng Việt Nam không chỉ là tác phẩm nghệ thuật, mà còn là chứng nhân lịch sử, phản ánh chân thực số phận con người qua từng giai đoạn. Từ thời kỳ văn học hiện thực đến văn học cách mạng, từ văn học chiến tranh đến những truyện ngắn hiện đại Việt Nam, mỗi tác phẩm đều khắc họa một phần tâm hồn dân tộc. Những nhà văn như Kim Lân, Nam Cao, Tô Hoài, Thanh Tịnh, Phạm Duy Tốn, Nguyễn Tuân đã để lại cho đời những kiệt tác có sức sống mãnh liệt, trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ độc giả.
Văn học Việt Nam là một dòng chảy bất tận, nơi lưu giữ những câu chuyện đời thường nhưng thấm đượm giá trị nhân văn sâu sắc. Trong đó, truyện ngắn từ lâu đã trở thành một thể loại quan trọng, mang đến những lát cắt chân thực về cuộc sống, con người và xã hội qua từng thời kỳ. Không cầu kỳ, dài dòng, nhưng mỗi truyện ngắn hay lại chứa đựng một thế giới đầy xúc cảm, nơi những tâm hồn rung động và những nỗi niềm sâu kín được bộc lộ.
Đặc biệt, truyện ngắn văn học Việt Nam đã để lại những dấu ấn đậm nét, từ những câu chuyện mộc mạc của làng quê Việt Nam đến những góc khuất trong cuộc sống đô thị hiện đại.
Truyện ngắn – Một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam
Từ khi xuất hiện, truyện ngắn Việt Nam đã nhanh chóng khẳng định vị thế của mình trong nền văn học dân tộc. Không dài dòng như tiểu thuyết, không mang cấu trúc quá phức tạp, nhưng truyện ngắn vẫn có thể gói trọn những triết lý sâu xa và giá trị nhân văn cao đẹp. Trong hành trình phát triển của văn học nước nhà, các tác phẩm truyện ngắn Việt Nam đã trở thành một phần không thể thiếu, góp phần phản ánh thực tế đời sống và truyền tải tư tưởng nhân đạo.
Truyện ngắn hiện đại Việt Nam không chỉ đơn thuần là những câu chuyện mang tính giải trí, mà còn là những bức tranh hiện thực đầy sống động về con người và xã hội. Độc giả có thể tìm thấy trong đó những nỗi đau, niềm vui, những khát khao hạnh phúc và cả những bi kịch của thân phận con người. Không chỉ giới hạn trong truyện ngắn về làng quê Việt Nam, thể loại này còn mở rộng ra nhiều chủ đề khác nhau, từ những vấn đề xã hội nóng bỏng đến những câu chuyện mang tính triết lý sâu sắc.
Những đặc trưng nổi bật của truyện ngắn Việt Nam
- Lối kể chuyện giản dị nhưng sâu sắc: Điểm mạnh của truyện ngắn Việt Nam chính là sự dung dị trong cách kể chuyện. Những câu chữ gần gũi, mộc mạc nhưng lại có khả năng đánh thức những cảm xúc sâu lắng nhất trong tâm hồn người đọc. Chỉ với vài trang giấy, tác giả đã có thể mở ra cả một thế giới cảm xúc, mang đến những trải nghiệm tinh thần vô cùng phong phú.
- Phản ánh hiện thực xã hội và đời sống con người: Truyện ngắn Việt Nam thường xoay quanh những câu chuyện đời thường nhưng chứa đựng những thông điệp lớn lao về con người và xã hội. Qua từng tác phẩm, độc giả không chỉ thấy mình trong đó mà còn hiểu rõ hơn về bối cảnh xã hội, những vấn đề nhức nhối như chiến tranh, nạn đói, sự tha hóa của con người hay những giá trị nhân văn cao cả.
- Sự đa dạng về đề tài từ nông thôn đến thành thị, từ quá khứ đến hiện tại: Truyện ngắn Việt Nam rất phong phú về đề tài, từ những câu chuyện nông thôn mộc mạc, những con người lao động cần cù đến những mảnh đời thành thị đầy toan tính, phức tạp. Từ đó, truyện ngắn đã vẽ nên bức tranh đa chiều về cuộc sống, mỗi góc khuất đều được khai thác một cách tinh tế và đầy cảm xúc.

TOP những truyện ngắn nổi tiếng Việt Nam
Tác phẩm kinh điển – ‘Làng’ của Kim Lân

Làng của Kim Lân là một tác phẩm tiêu biểu trong truyện ngắn văn học Việt Nam, phản ánh tình yêu quê hương gắn liền với lòng yêu nước.
Nhân vật ông Hai – một người nông dân chân chất – đã phải trải qua một cú sốc tinh thần lớn khi nghe tin làng mình theo giặc. Nỗi đau đớn, dằn vặt ấy không chỉ là bi kịch cá nhân mà còn là biểu tượng của lòng trung thành với kháng chiến, của tình yêu quê hương sâu sắc. Chính nhờ sự tinh tế trong xây dựng tình huống truyện, tác phẩm đã trở thành một phần quan trọng trong chương trình văn học phổ thông, giúp học sinh hiểu thêm về bối cảnh chiến tranh và tâm lý con người.
Tác phẩm không chỉ xuất sắc trong việc khắc họa truyện ngắn về làng quê Việt Nam, mà còn phản ánh chân thực tinh thần kháng chiến của nhân dân. Ngôn ngữ giản dị nhưng đầy cảm xúc, lối kể chuyện gần gũi đã giúp Làng trở thành một trong những truyện ngắn hay được đưa vào các tác phẩm văn thi THPT Quốc gia. Học sinh khi tiếp cận tác phẩm này sẽ hiểu rõ hơn về lòng yêu nước, về nỗi đau và niềm tự hào của những con người gắn bó sâu sắc với quê hương.
‘Vợ nhặt’ của Kim Lân – Nỗi đau và tình người trong nạn đói 1945

Vợ nhặt là một truyện ngắn nổi tiếng Việt Nam, tái hiện nạn đói năm 1945 với những cảnh đời bi thương nhưng vẫn ánh lên hi vọng. Nhân vật Tràng – một người đàn ông nghèo khổ – bỗng nhiên có vợ trong hoàn cảnh đói kém, qua đó thể hiện thân phận con người nhỏ bé giữa biến cố lịch sử. Trong chương trình văn học học đường, tác phẩm này không chỉ giúp học sinh cảm nhận được sự khốc liệt của nạn đói mà còn khơi gợi lòng trắc ẩn và sự đồng cảm.
Hơn thế, tình huống truyện độc đáo về việc “nhặt” vợ của Tràng đã tạo nên một tác phẩm đặc sắc, mang đậm phong cách truyện ngắn hiện đại Việt Nam.
Đọc thêm bài Phân tích tình huống truyện Vợ Nhặt của nhà Văn Kim Lân
Dù bối cảnh đầy đau thương, nhưng Vợ nhặt vẫn lấp lánh những tia sáng của tình người và hi vọng vào tương lai. Đây là một trong các tác phẩm truyện ngắn Việt Nam xuất sắc được chọn lọc trong các tác phẩm văn học lớp 12 thi THPT, giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị nhân văn trong văn học. Lối kể chuyện mộc mạc nhưng tinh tế của Kim Lân đã làm nên sức hút của tác phẩm, giúp nó trường tồn với thời gian.
‘Chí Phèo’ của Nam Cao – Sự tha hoá và bi kịch con người

Chí Phèo của Nam Cao là một truyện ngắn nổi tiếng Việt Nam, điển hình cho dòng văn học hiện thực phê phán trước Cách mạng tháng Tám. Nhân vật Chí Phèo – từ một chàng trai lương thiện bị xã hội vùi dập, biến thành kẻ lưu manh rồi cuối cùng lại khao khát được làm người – chính là hiện thân cho số phận bi kịch của tầng lớp nông dân nghèo.
Trong văn học học đường, tác phẩm này được giảng dạy như một biểu tượng của sự tha hóa và cũng là một bài học về nhân đạo sâu sắc. Tình huống truyện khi Chí Phèo nhận ra mình không thể quay trở lại làm người lương thiện đã đẩy câu chuyện lên đến đỉnh cao của bi kịch.
Là một trong các tác phẩm văn thi THPT Quốc gia, Chí Phèo không chỉ giúp học sinh nhận diện vấn đề xã hội mà còn rèn luyện khả năng phân tích nhân vật. Truyện ngắn văn học Việt Nam này được đánh giá cao bởi cách xây dựng nhân vật điển hình và lối viết sắc sảo của Nam Cao. Học sinh khi tiếp cận tác phẩm này không chỉ hiểu về cuộc sống thời phong kiến mà còn có cơ hội suy ngẫm về thân phận con người trong mọi thời đại. Chính vì thế, Chí Phèo đã trở thành một tác phẩm quan trọng trong chương trình văn học phổ thông.
Tham khảo thêm 70+ Câu ca dao tục ngữ về tình yêu quê hương đất nước để làm giàu văn phong Việt Nam trong bài thi THPT 2025
‘Vợ chồng A Phủ’ của Tô Hoài – Khát vọng tự do của người dân vùng cao

“Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài là một trong những truyện ngắn văn học Việt Nam tiêu biểu, phản ánh số phận bi thảm của những con người bị áp bức dưới chế độ phong kiến miền núi. Nhân vật Mị – một cô gái xinh đẹp nhưng bị biến thành nô lệ trong nhà thống lý Pá Tra – đã trải qua những tháng ngày đau khổ, cam chịu đến mức tưởng chừng như đánh mất cả ý thức về cuộc đời.
Tình huống truyện đẩy Mị đến bước đường cùng, khi ngay cả mùa xuân cũng không thể đánh thức sức sống trong cô, cho đến khi cô nhìn thấy A Phủ bị trói trong đêm giá rét. Đây là một tác phẩm quan trọng trong văn học phổ thông, giúp học sinh hiểu thêm về hiện thực xã hội miền núi xưa và khát vọng tự do của con người.
Trong chương trình văn học học đường, Vợ chồng A Phủ không chỉ đơn thuần kể về một chuyện tình mà còn là tiếng nói phản kháng mạnh mẽ chống lại sự bất công. Khi Mị cắt dây trói cho A Phủ và cùng anh trốn thoát, đó không chỉ là sự giải thoát cá nhân mà còn là biểu tượng cho tinh thần vùng lên của những con người bị áp bức.
Đây là một trong các tác phẩm văn thi THPT Quốc gia, giúp học sinh nhận diện rõ ràng những tư tưởng nhân đạo và giá trị hiện thực trong văn học Việt Nam. Tác phẩm không chỉ phản ánh xã hội phong kiến tàn bạo mà còn thắp lên ánh sáng hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn.
Nếu bạn yêu thích văn học dân gian, đừng bỏ qua những mẫu truyện cười Việt Nam này: 25 mẫu truyện cười dân gian ngắn “cười đau ruột”
‘Chiếc thuyền ngoài xa’ của Nguyễn Minh Châu – Nỗi đau ẩn sâu sau vẻ đẹp bình yên

“Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu là một trong những truyện ngắn nổi tiếng Việt Nam, không chỉ mang ý nghĩa hiện thực mà còn chứa đựng những triết lý sâu sắc về nghệ thuật và cuộc đời. Câu chuyện xoay quanh một nhiếp ảnh gia tìm kiếm một khoảnh khắc nghệ thuật đẹp đẽ nhưng lại phát hiện ra một bi kịch gia đình ẩn sau hình ảnh đó.
Tình huống truyện độc đáo này đã khiến nhân vật phải suy ngẫm về bản chất của cái đẹp và hiện thực, khi vẻ đẹp không thể tách rời khỏi những nỗi đau của con người. Đây là một tác phẩm đặc sắc trong văn học học đường, giúp học sinh hiểu rõ hơn về sự đối lập giữa nghệ thuật và đời thực.
Tác phẩm được đưa vào các tác phẩm văn thi THPT Quốc gia, yêu cầu học sinh có cái nhìn sâu sắc về cách xây dựng nhân vật và tình huống truyện. Với lối viết tinh tế, giàu triết lý, Chiếc thuyền ngoài xa mang đến bài học về sự thấu hiểu, lòng trắc ẩn và nhận thức sâu sắc về những góc khuất của xã hội.
Trong văn học phổ thông, tác phẩm này không chỉ là một câu chuyện đời thường mà còn là một thông điệp nhân văn, giúp người đọc nhận ra rằng không phải lúc nào vẻ đẹp bên ngoài cũng phản ánh sự hoàn mỹ của cuộc sống. Đây chính là giá trị sâu sắc mà truyện ngắn văn học Việt Nam hiện đại mang lại.
‘Tôi đi học’ của Thanh Tịnh – Ký ức tuổi thơ dịu ngọt

“Tôi đi học” của Thanh Tịnh là một trong những truyện ngắn hay nhất về tuổi thơ, gợi lại những cảm xúc trong sáng của ngày đầu tiên đến trường. Nhân vật chính – một cậu bé – đã trải qua những cung bậc cảm xúc từ hồi hộp, bỡ ngỡ đến háo hức khi bước vào môi trường học đường. Tình huống truyện xoay quanh ký ức về buổi tựu trường đầu tiên, được kể bằng giọng văn nhẹ nhàng, đầy chất thơ. Đây là một tác phẩm không thể thiếu trong văn học học đường, giúp học sinh tìm lại những kỷ niệm tuổi thơ trong sáng và đẹp đẽ.
‘Sống chết mặc bay’ của Phạm Duy Tốn – Lên án sự thờ ơ và bất công

“Sống chết mặc bay” của Phạm Duy Tốn là một trong những truyện ngắn nổi tiếng Việt Nam, thuộc dòng văn học hiện thực phê phán đầu thế kỷ XX. Tác phẩm phản ánh sự đối lập gay gắt giữa cuộc sống xa hoa, vô trách nhiệm của quan lại phong kiến và nỗi khổ cực, tuyệt vọng của nhân dân. Trong khi người dân đang vật lộn với con đê trước nguy cơ bị vỡ, thì viên quan lớn lại thản nhiên chơi bài, phớt lờ số phận của dân chúng.
Tình huống truyện được đẩy lên cao trào khi con đê vỡ, báo hiệu một thảm cảnh bi thương, nhưng quan lại vẫn chìm trong trò đỏ đen, thể hiện sự vô cảm tột cùng của tầng lớp thống trị. Tác phẩm này không chỉ có giá trị hiện thực sâu sắc mà còn mang tính phê phán mạnh mẽ, trở thành một trong những truyện ngắn văn học Việt Nam đặc sắc được đưa vào văn học học đường.
Trong các tác phẩm văn thi THPT Quốc gia, Sống chết mặc bay giúp học sinh hiểu rõ hơn về xã hội phong kiến mục nát, về sự bất công và nỗi thống khổ của nhân dân. Ngòi bút sắc sảo của Phạm Duy Tốn đã tạo nên một truyện ngắn hay, phản ánh chân thực sự tha hóa của quan lại và số phận bi đát của tầng lớp lao động.
‘Người lái đò sông Đà’ của Nguyễn Tuân – Khám phá vẻ đẹp thiên nhiên và con người

“Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân là một truyện ngắn hiện đại Việt Nam, ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên Tây Bắc và hình ảnh con người lao động kiên cường. Người lái đò trong tác phẩm không chỉ là một nhân vật bình thường mà còn là biểu tượng của lòng dũng cảm, sự kiên trì trước thử thách khắc nghiệt. Tình huống truyện được đẩy lên cao trào khi ông lái đò đối đầu với những con nước hung bạo của sông Đà, vượt qua hiểm nguy bằng sự tinh anh và bản lĩnh tuyệt vời.
Đây là một tác phẩm quan trọng trong văn học học đường, giúp học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên Việt Nam cũng như phẩm chất đáng quý của con người lao động. Là một trong các tác phẩm văn thi THPT Quốc gia, Người lái đò sông Đà không chỉ giúp học sinh hiểu về nghệ thuật ngôn từ tài hoa của Nguyễn Tuân, mà còn khơi gợi tình yêu thiên nhiên và ý chí kiên cường. Bằng lối viết vừa trữ tình, vừa hùng tráng, tác phẩm này đã trở thành một trong những truyện ngắn hay bậc nhất của nền văn học hiện đại.
Trong văn học phổ thông, đây là bài học về sự mưu trí, lòng quả cảm và tinh thần không khuất phục trước thiên nhiên. Chính vì vậy, hình ảnh người lái đò đã trở thành một biểu tượng đẹp đẽ về con người Việt Nam trong cuộc chiến với thiên nhiên khắc nghiệt.
Các tác phẩm truyện ngắn thi THPT 2025
Trong số các tác phẩm đã xuất hiện trong kỳ thi THPT Quốc gia, truyện ngắn hay thường được lựa chọn trong chương trình văn học phổ thông nhờ giá trị nghệ thuật và tư tưởng sâu sắc. Những tác phẩm này không chỉ giúp học sinh rèn luyện tư duy phân tích, cảm thụ văn học mà còn tạo điều kiện để các em thấu hiểu những thông điệp nhân văn về con người và xã hội.
Bên cạnh những tác phẩm quen thuộc như Làng, Vợ nhặt, Chí Phèo, Vợ chồng A Phủ, Người lái đò sông Đà, Chiếc thuyền ngoài xa, Tôi đi học, Sống chết mặc bay, nhiều truyện ngắn nổi tiếng Việt Nam khác cũng được đưa vào chương trình giảng dạy, giúp mở rộng góc nhìn và làm phong phú thêm hành trang tri thức cho học sinh.”Chí Phèo” (Nam Cao)
- Hai đứa trẻ (Thạch Lam) – Khắc họa không gian phố huyện nghèo với nỗi buồn man mác và sự khao khát ánh sáng, hạnh phúc.
- Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi) – Ca ngợi tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc và sự tiếp nối truyền thống gia đình trong chiến tranh.
- Bến quê (Nguyễn Minh Châu) – Một câu chuyện triết lý sâu sắc về sự thức tỉnh muộn màng trước vẻ đẹp bình dị của quê hương.
- Tắt đèn (Ngô Tất Tố, trích đoạn) – Tố cáo sự tàn ác của xã hội phong kiến và số phận khổ cực của người nông dân.
- Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) – Câu chuyện cảm động về tình cha con trong chiến tranh, giàu giá trị nhân văn.
Những tác phẩm này không chỉ giúp học sinh hiểu về văn học mà còn rèn luyện tư duy phản biện, cảm thụ nghệ thuật và thấu hiểu những giá trị nhân văn sâu sắc.
Với sự phát triển của văn hóa đại chúng và ảnh hưởng từ văn học thế giới, truyện ngắn Việt Nam ngày càng trở nên đa dạng về phong cách và đề tài. Các tác giả trẻ đã không ngừng tìm tòi, khám phá những cách thể hiện mới mẻ, mang lại làn gió mới cho thể loại này. Truyện ngắn Việt Nam sẽ tiếp tục là một phần không thể thiếu trong bức tranh văn học đa dạng và phong phú. Xem thêm các tác phẩm kinh điển khác tại chuyên mục Review sách!